گزارش‌های اخیر حاکی از آن است که اتحادیه اروپا و چین، مذاکرات جدی را برای حذف تعرفه‌های اعمال‌شده بر خودروهای الکتریکی چینی آغاز کرده‌اند. طبق گزارش خبرگزاری رویترز، مقامات اروپایی در نظر دارند رویکرد فعلی تعرفه‌ای را کنار بگذارند و از سیاستی جایگزین مبتنی بر تعیین حداقل قیمت برای خودروهای وارداتی چینی بهره بگیرند. این رویکرد، چنانچه به توافق نهایی منجر شود، برای نخستین بار در صنعت خودروی مسافربری اروپا اجرایی خواهد شد؛ هرچند پیش‌تر در برخی حوزه‌های صنعتی مورد استفاده قرار گرفته است.
این مذاکرات در حالی انجام می‌شود که آثار اقتصادی ناشی از جنگ تجاری آمریکا و چین - شروع‌شده با دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ و تداوم‌یافته با جو بایدن - همچنان بر بازارهای جهانی سایه افکنده و فشارهایی بر صنایع مختلف وارد کرده است. اکنون اروپایی‌ها نگران تضعیف رقابت، خطر نابودی مشاغل و تهدید صنعت خود هستند و چینی‌ها، از تبعات موانع تجاری و از دست رفتن بازار رشد‌یافته اروپا واهمه دارند.
زمینه تاریخی: تصمیم اروپا برای اعمال تعرفه‌ها (اکتبر ۲۰۲۴ - مهر 1403)
در اکتبر ۲۰۲۴ - (مهر 1403)، کشورهای عضو اتحادیه اروپا با تصویب مجموعه‌ای از تعرفه‌های جدید بر خودروهای الکتریکی چینی موافقت کردند. این تصمیم، حاصل نتایج تحقیقات ماه آگوست همان سال بود و بر اساس آن، برخی تولیدکنندگان بزرگ خودروهای برقی چین مشمول افزایش قابل توجه مالیات وارداتی شدند. تصمیم کمیسیون اروپا این‌گونه اعلام شد:
«تصویب اعمال تعرفه‌های جبرانی بر واردات خودروهای برقی (BEV) چینی با حمایت اکثریت کشورهای عضو، گامی تعیین‌کننده در تکمیل تحقیقات ضد یارانه‌ی دولتی چین محسوب می‌شود.»
طبق گزارش‌ها، ده کشور - از جمله فرانسه و ایتالیا - از این تصمیم حمایت کردند، در حالی که پنج کشور مانند آلمان با آن مخالفت کردند و ۱۲ کشور دیگر، از جمله اسپانیا و سوئد، رأی ممتنع دادند. این تنوع رأی‌ها نشانه اختلاف منافع و دیدگاه‌ها درون اتحادیه درباره نحوه مواجهه با چین است.
در طرف مقابل، بر اساس گزارش‌ها و بیانیه‌های رسمی، چین این اقدام را نقض آشکار قوانین سازمان تجارت جهانی (WTO) دانسته و هشدار داده است که چنین اقداماتی می‌تواند به تسری یک «جنگ تجاری جدید» منجر شود.
دلایل و انگیزه‌های اروپا
اتحادیه اروپا سال‌هاست با افزایش چشمگیر حضور خودروسازان چینی مواجه است؛ اما نقطه عطف مناقشه در سپتامبر ۲۰۲۳ (شهریور ۱۴۰۲)رخ داد، جایی که اورزولا فون در لاین، رئیس کمیسیون اروپا، به طور رسمی از آغاز تحقیقات ضد یارانه علیه خودروسازان چینی خبر داد و در سخنرانی سالانه خود تأکید کرد:
«بازار جهانی مملو از خودروهای برقی ارزان‌قیمت چینی است که قیمت‌شان با یارانه‌های سنگین دولتی به طور مصنوعی پایین نگه داشته شده است و این موضوع، رقابت بازار اروپا را مخدوش و ناعادلانه می‌سازد.»
بعد از ۹ ماه تحقیق و بررسی، کمیسیون اروپا در ژوئن ۲۰۲۴ (حدود خرداد ۱۴۰۳)نتیجه گرفت که صنعت خودروی برقی چین، با استفاده از یارانه‌های گسترده دولت مرکزی، از مزیتی غیرمنصفانه بهره می‌برد و این امر تهدیدی برای خودروسازان اروپایی به‌ویژه در بازارهای رو به رشد خودروهای برقی محسوب می‌شود.
آمار تعرفه‌ها (آگوست ۲۰۲۴ - مرداد ۱۴۰۳):
- BYD: تعرفه ۱۷ درصدی
- جیلی: تعرفه ۱۹.۳ درصدی
- SAIC: تعرفه ۳۶.۳ درصدی
- تسلا (تولیدکننده آمریکایی در چین): تعرفه ۹ درصدی
اهداف کلیدی اتحادیه اروپا
۱. حمایت از صنعت و اشتغال: جلوگیری از لطمه زدن به تولیدکنندگان داخلی و حفظ مشاغل.
۲. ایجاد فضای رقابتی عادلانه: کاهش آثار یارانه‌های دولتی بر رقابت سالم و آزاد.
۳. حفظ استقلال صنعتی اروپا: جلوگیری از وابستگی بیش‌ازحد به محصولات خارجی.
اورزولا فون در لاین با تأکید بر اهمیت عدالت تجاری افزود:
«برقراری عدالت در تجارت جهانی نه فقط برای صنعت، که برای معیشت میلیون‌ها اروپایی حیاتی است.»
در همین راستا، آمریکا هم تعرفه واردات خودروهای الکتریکی چین را به ۱۰۰ درصد رسانده است - تصمیمی که بیانگر نگرانی فراگیر جهانی نسبت به سرنوشت صنایع داخلی است.
واکنش‌های بین‌المللی و صنعتی
چین این تصمیم را به‌شدت محکوم کرده و آن را ناقض آموزه‌های تجارت آزاد می‌داند. وانگ ونتائو، وزیر بازرگانی چین، اعلام کرد:
«این تعرفه‌ها نمونه‌ای آشکار از رویکرد سنتی حمایت‌گرایی است و تجارت آزاد و منافع متقابل را تضعیف می‌کند.»
واکنش صنایع اروپایی:
استفان هارتانگ (رئیس هیئت‌مدیره بوش) در این خصوص هشدار داد:
«تعرفه‌ها هزینه‌ها را برای مصرف‌کننده بالا می‌برند و نوآوری را تضعیف خواهند کرد.»
واکنش خودروسازان چینی:
- BYD اعلام کرده در مجارستان کارخانه احداث خواهد کرد تا محصولات خود را مستقیماً در اروپا تولید کند.
- Xpeng تمرکز خود را روی سرمایه‌گذاری در مراکز تحقیق و توسعه اروپایی افزایش داده است.
- بسیاری از شرکت‌های چینی در حال بررسی خرید کارخانه‌های تعطیل‌شده اروپایی و ادغام با بازیگران بومی برای دور زدن تعرفه‌ها هستند.
تأثیر بر مصرف‌کننده و بازار
تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند که در صورت ثبات وضعیت تعرفه‌ها، قیمت خودروهای برقی چینی در اروپا بین ۱۵ تا ۳۵ درصد افزایش می‌یابد و مدت زمان تحویل خودروها نیز طولانی‌تر خواهد شد. کاهش رقابت قیمتی موجب می‌شود که قیمت کلی خودروهای برقی در اروپا نیز صعود کند.
معلوم نیست این تغییرات چگونه بر بازار بریتانیا پس از برگزیت اثر خواهد گذاشت، اما بدون تردید خریداران اروپایی باید خود را برای موج جدیدی از افزایش قیمت و کاهش گزینه‌های خرید آماده کنند.
واکنش بزرگان صنعت و دولت‌ها
- آلمان، بزرگ‌ترین اقتصاد اروپایی، با توجه به روابط صنعتی عمیق با صنایع چینی و سهم بالای صادرات خود به چین، به شدت با تشدید تعرفه‌ها مخالفت کرده است.
- فرانسه و ایتالیا تمایل بیشتری به حمایت از تعرفه‌های حمایتی دارند، چرا که صنایع خودروسازی داخلی کوچکتر و وابسته‌تری به بازار داخلی دارند.
- اتحادیه حمایت از مصرف‌کننده اروپا هشدار داده است که سیاست‌های بازدارنده برای خودروهای الکتریکی می‌تواند پیشرفت در اهداف اقلیمی قاره را کُند نماید.
آخرین وضعیت مذاکرات و راهکارهای احتمالی
مذاکرات جاری اکنون بر استفاده از سیستم حداقل قیمت وارداتی متمرکز است - مکانیزمی که پیش‌تر برای محصولاتی چون فولاد و پنل خورشیدی اعمال شده بود و با قوانین سازمان تجارت جهانی هماهنگ‌تر است. این سیستم می‌تواند از آشفتگی بازار، تنش‌های حقوقی و واکنش تلافی‌جویانه چین نسبت به افزایش تعرفه‌ها جلوگیری کند.
این راهکار هنوز در مرحله گفت‌وگوست و شواهدی از فشار سنگین خودروسازان و دولت‌های اروپایی برای دستیابی به یک توافق بدون افراط و تفریط دیده می‌شود.
تحولات جدید ۲۰۲۵ و چشم‌انداز آینده
- کشورهای دیگری همچون آمریکا نیز با اعمال تعرفه‌های سنگین و حتی محدودیت کامل ورود خودروهای الکتریکی چین، بازارهای موازی ایجاد کرده‌اند.
- شرکت‌هایی مانند لی‌اتو (Li Auto) و نیو (NIO)، علاوه بر افزایش صادرات مستقیم، به دنبال تاسیس مشترک کارخانه با برندهای اروپایی (به‌ویژه در اروپای شرقی) هستند؛ همین‌طور سرمایه‌گذاری در حوزه فناوری، باتری و شارژرهای سریع.
- اتحادیه اروپا همزمان در حال ارایه بسته‌های حمایتی جدید برای خودروسازان بومی، به‌ویژه بخش تحقیق و توسعه باتری‌های نسل جدید و خودروهای کم‌مصرف است تا بتواند رقابت با فناوری چین را حفظ کند.
- تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند چنانچه سیاست «حداقل قیمت» جایگزین تعرفه شود، احتمالاً حجم واردات کاهش نیافته و تنها تنوع قیمتی کمتر گردد، اما سیاست‌گذاران اروپایی باید برای حفظ اهداف زیست‌محیطی خود نیز چاره‌ای بیاندیشند.
تاثیر این خبر بر خودرو ها در داخل کشور
- تغییرات در قیمت جهانی مواد اولیه: اگر تعرفه‌ها و تغییرات در بازار خودروی برقی اروپا منجر به تغییراتی در قیمت مواد اولیه مورد استفاده در صنعت خودرو (مانند باتری‌ها، فلزات و …) شود، این تغییرات به صورت بسیار غیرمستقیم و با تاخیر زیاد ممکن است بر هزینه تولید خودرو در ایران نیز تاثیر بگذارد.
- تغییر جهت‌گیری صادرات چین: اگر تعرفه‌های اروپا باعث کاهش جذابیت بازار اروپا برای خودروسازان چینی شود، آنها ممکن است به دنبال بازارهای جایگزین باشند. ایران به دلیل روابط سیاسی و تجاری با چین، می‌تواند یکی از این بازارها باشد. در این صورت، ممکن است در بلندمدت شاهد افزایش عرضه خودروهای چینی در ایران باشیم که می‌تواند بر قیمت برخی از خودروها (به ویژه خودروهای چینی موجود در ایران) تاثیر بگذارد، اما این تاثیر هم قطعی و مستقیم نیست.
احتمالاً تاثیر مستقیم و قابل توجهی از خبر تعرفه‌های خودروی برقی اروپا بر قیمت خودروهای ایران در کوتاه مدت و میان مدت وجود نخواهد داشت. بازار خودروی ایران به شدت تحت تاثیر عوامل داخلی است و ارتباط محدودی با تحولات بازار خودروی اروپا دارد. تاثیرات غیرمستقیم بسیار محدود، احتمالی و بلندمدت خواهد بود.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
این رویارویی صنعتی نه فقط در سطح دُوَل، که در سطوح مختلف اقتصادی، تکنولوژیک و حتی زیست‌محیطی (در موضوع خودروهای برقی و کاهش آلایندگی) تأثیرگذار است. آینده خودروهای برقی تا حد زیادی به این مذاکرات، قدرت لابی صنایع، حمایت‌های دولتی و البته واکنش متقابل چین بستگی دارد.
احتمال دارد سرنوشت این مناقشه الگوی جدیدی برای تنظیم تجارت جهانی در حوزه فناوری‌های نوین تعیین کند، و اتحادیه اروپا در آزمونی بزرگ برای توازن میان حمایت از صنعت داخلی، رقابت آزاد، حفاظت محیط زیست و منافع مصرف‌کننده قرار گرفته است.
منابع:
https://www.carmagazine.co.uk/car-news/industry-news/china-ev-tariffs/
برنامه نویس، طراح سایت و مترجم