تسمه دینام

تسمه دینام (Drive Belt) که به اسامی دیگری همچون تسمه پروانه یا تسمه فن نیز شناخته می‌شود، یکی از قطعات مهم و مصرفی در سیستم انتقال حرکت خودرو است. این قطعه، نیروی مکانیکی تولیدشده توسط میل‌لنگ موتور را به قطعات و تجهیزات جانبی مثل دینام، کمپرسور کولر، واترپمپ و فن خنک‌کننده منتقل می‌کند.

تسمه دینام، برخلاف تسمه تایم که حرکت سوپاپ‌ها را با میل‌لنگ تنظیم می‌کند، مستقیماً با اجزای جانبی موتور مرتبط است.

تاریخچه:

• اوایل قرن ۲۰: تسمه‌های اولیه از جنس لاستیک ساده تولید شدند و بیشتر برای انتقال حرکت به سیستم‌های خنک‌کننده خودرو استفاده می‌شدند.
• دهه ۱۹۵۰: با پیشرفت فناوری، استفاده از تسمه برای دینام، واترپمپ و کولر گسترش یافت.
• دهه ۱۹۸۰: تسمه‌های چندشیاری (V-Ribbed) معرفی شدند که انعطاف‌پذیری و دوام بیشتری داشتند. این تسمه‌ها می‌توانستند چند دستگاه را هم‌زمان به حرکت درآورند.
• امروزه: تسمه دینام به‌صورت یکپارچه سیستم‌های متعددی را در خودروهای مدرن بهینه‌سازی می‌کند و در برخی خودروها به‌جای تسمه‌های چندگانه، یک تسمه چندکاره (تسمه سِرپِنتین) استفاده می‌شود.

وظیفه اصلی تسمه دینام چیست؟

وظیفه تسمه دینام، انتقال انرژی مکانیکی از میل‌لنگ به اجزای جانبی موتور است. این وظایف شامل موارد زیر می‌شود:

1. تأمین نیروی دینام: برای تولید برق و شارژ باتری.
2. خنک‌کاری موتور: با انتقال حرکت به واترپمپ یا فن.
3. تأمین نیروی کمپرسور کولر: برای فعال‌کردن سیستم تهویه مطبوع خودرو.
4. فعال‌سازی سیستم فرمان هیدرولیک (در برخی خودروها): انتقال نیرو به پمپ هیدرولیک فرمان.

انواع تسمه دینام چیست؟

1. تسمه شیاردار (V-Ribbed Belt): رایج‌ترین نوع در خودروهای مدرن که مجهز به چند شیار روی خود است تا انتقال نیرو به‌صورت کارآمدتری انجام شود.
2. تسمه پروانه یا فن (Fan Belt): در خودروهای قدیمی‌تر، برای انتقال حرکت به فن خنک‌کننده به‌کار می‌رفت.
3. تسمه سرپنتین (Serpentine Belt): نوعی تسمه چندمنظوره و یکپارچه که چندین قطعه مانند دینام، واترپمپ و کولر را هم‌زمان فعال می‌کند.
4. تسمه تخت (Flat Belt): معمولاً در خودروهای سنگین و صنعتی استفاده می‌شود.

تسمه دینام کجا نصب می‌شود؟

تسمه دینام معمولاً در قسمت جلوی موتور نصب می‌شود و بخشی از سیستم تسمه‌ها و فولی‌های موتور است. این تسمه به فولی میل‌لنگ متصل شده و از طریق این فولی، نیروی چرخشی به اجزای دیگر منتقل می‌شود.

معمولاً جنس تسمه دینام چیست؟

• لاستیک تقویت‌شده (EPDM): رایج‌ترین جنس تسمه در خودروهای مدرن که دوام بالا و مقاومت در برابر گرما دارد.
• نئوپرن: در تسمه‌های قدیمی‌تر استفاده می‌شد، اما در برابر ساییدگی و حرارت کمتر مقاوم است.
• مواد کامپوزیتی: در خودروهای خاص و سنگین استفاده می‌شود، که مقاومت بیشتری نسبت به محصولات لاستیکی دارد.

قطعات مرتبط با تسمه دینام

1. فولی‌ها: شامل فولی میل‌لنگ، فولی دینام و فولی واترپمپ.
2. هرزگردها: برای هدایت و کاهش اصطکاک تسمه.
3. تسمه‌سفت‌کن: مکانیزم تنظیم کشش تسمه.
4. دینام، واترپمپ، کمپرسور کولر و پمپ فرمان هیدرولیک: قطعاتی که تسمه به آن‌ها نیرو وارد می‌کند.

علائم خرابی یا فرسودگی تسمه دینام

1. صدای سوت یا جیغ از موتور: معمولاً به دلیل کاهش کشش یا ساییدگی تسمه.
2. پارگی یا ترک‌خوردگی: در سطح بیرونی یا شیارهای تسمه.
3. لغزش تسمه: ممکن است باعث عدم عملکرد دینام یا واترپمپ شود.
4. عدم عملکرد سیستم‌های جانبی: مانند خاموش شدن کولر، کاهش کارایی دینام، یا گرم شدن بیش‌ازحد موتور.

عوامل خرابی یا کاهش عمر تسمه دینام

1. کشش ناکافی یا سفتی بیش‌ازحد تسمه.
2. فرسودگی به دلیل گرما و اصطکاک.
3. تماس با روغن یا مواد شیمیایی.
4. خرابی هرزگردها یا تسمه‌سفت‌کن.
5. نصب غلط یا اشتباه.

میانگین عمر مفید تسمه دینام چقدر است؟

به‌طور متوسط، تسمه دینام حدود 50,000 تا 100,000 کیلومتر کارکرد دارد. البته عمر دقیق بستگی به جنس تسمه، شرایط رانندگی و نحوه استفاده از خودرو دارد.

نکات مهم در نگهداری تسمه دینام

1. بررسی منظم کشش تسمه و سلامت بصری آن.
2. جلوگیری از تماس تسمه با رطوبت یا روغن.
3. تعویض تسمه در زمان مشخص یا در صورت مشاهده علائم فرسودگی.
4. بررسی وضعیت فولی‌ها، هرزگردها و قطعات مرتبط هنگام تعویض تسمه.

آیا تسمه دینام قابل تعمیر است؟

خیر، تسمه دینام یک قطعه مصرفی است و در صورت خرابی یا فرسودگی باید تعویض شود. امکان تعمیر تسمه وجود ندارد.

تعویض تسمه دینام چگونه انجام می‌شود؟

1. خاموش‌کردن خودرو: ابتدا خودرو را خاموش کرده و اجازه دهید موتور سرد شود.
2. بررسی و نگهداری قطعات مرتبط: وضعیت فولی‌ها، هرزگردها و سفت‌کن‌ها بررسی شود.
3. شُل کردن تسمه: با استفاده از ابزار مخصوص (مانند آچار تسمه‌سفت‌کن) کشش تسمه را کاهش دهید.
4. برداشتن تسمه قدیمی: تسمه را از فولی‌ها خارج کنید.
5. نصب تسمه جدید: تسمه را طبق مسیر درست روی فولی‌ها سوار کنید.
6. تنظیم کشش تسمه: کشش را طبق دستورالعمل سازنده خودرو تنظیم کنید.

اگر تسمه دینام پاره شود و در محل خودش نباشد، چه باید کرد؟

تسمه دینام یکی از قطعات بسیار حیاتی در خودرو است که در صورت پارگی یا از کار افتادن آن، نه‌تنها دینام و باتری خودرو را از کار می‌اندازد، بلکه ممکن است بر سیستم‌های دیگری مثل کولر، واترپمپ یا فرمان هیدرولیک نیز تأثیر بگذارد. در نتیجه، تا جای ممکن نباید بدون تسمه دینام به رانندگی ادامه دهید. با این حال، اگر در شرایط اضطراری تسمه دینام پاره شود و امکان تعویض فوری آن نباشد، اقدامات زیر می‌تواند به شما کمک کند:

راهکارهای ضروری در صورت پارگی تسمه دینام

اگر ناگهان در حین رانندگی متوجه شدید که فرمان خودرو سفت شده یا چراغ چک روشن شده یا کولر از کار افتاده احتمالا تسمه پروانه یا تسمه دینام شما پاره شده و در جای خودش نیست.(تسمه دینام نیست!) 

1. خاموش کردن سیستم‌ها و تجهیزات غیرضروری خودرو:

   • از آنجا که دینام از کار افتاده و باتری تنها منبع تغذیه خودرو است، باید مصرف برق را به حداقل برسانید:
     • چراغ‌های غیرضروری را خاموش کنید.
     • کولر و سیستم تهویه را خاموش کنید.
     • سیستم صوتی خودرو را خاموش کنید.

2. چک کردن دمای موتور:

   • اگر تسمه دینام همچنین مسئول حرکت واترپمپ (سیستم خنک‌کننده موتور) است، دمای موتور به‌سرعت افزایش می‌یابد. بنابراین به نشانگر دمای داشبورد توجه کنید و قبل از جوش آوردن خودرو، آن را متوقف کنید.

3. پیمودن مسافت کوتاه در شرایط اضطراری:

   • اگر بسیار به مقصد یا تعمیرگاه نزدیک هستید (کمتر از چند کیلومتر)، می‌توانید با احتیاط و با سرعت پایین رانندگی کنید. اما حتماً به دمای موتور و ظرفیت باقی‌مانده باتری توجه داشته باشید. در بعضی از خودرو ها تا 100 کیلومتر میتوان به راه ادامه داد. ولی شما ریسک نکنید و با یک مکانیک مشورت کنید.

4. استفاده از روش‌های موقتی:

   • در شرایط اضطراری می‌توانید از برخی جایگزین‌ها برای کار موقت تسمه دینام استفاده کنید. برای مثال:
     • استفاده از جوراب‌های ضخیم یا تسمه چرمی برای انتقال موقت نیرو بین فولی‌ها.
     • این روش تنها برای رسیدن به تعمیرگاه در نزدیکی شما کاربرد دارد و استفاده طولانی‌مدت از آن خطرناک و غیرقابل اتکا است.

5. توقف در محل امن و درخواست کمک:

   • اگر امکان استفاده از جایگزین یا ادامه مسیر وجود ندارد، در یک مکان امن خودرو را متوقف کنید.
   • با امداد خودرو تماس بگیرید یا از یک یدک‌کش برای انتقال خودرو به تعمیرگاه استفاده کنید.

خطرات ادامه رانندگی بدون تسمه دینام

1. تمام‌شدن شارژ باتری: بدون کارکرد دینام، باتری به‌سرعت تخلیه می‌شود و خودرو ممکن است خاموش شود.

2. داغ شدن بیش از حد موتور: در صورتی که تسمه دینام واترپمپ را نیز به گردش درآورد، خرابی آن می‌تواند منجر به داغ شدن موتور و آسیب‌های جدی گردد.

3. ایجاد خطر برای سیستم فرمان هیدرولیک: اگر پمپ فرمان هیدرولیک به تسمه دینام متصل است، عملکرد فرمان سخت و خطرناک خواهد شد.

جمع‌بندی

تسمه دینام، تسمه پروانه یا تسمه فن یکی از قطعات حیاتی موتور خودرو است که نیروی مکانیکی را به تجهیزات جانبی منتقل می‌کند. نگهداری صحیح از این قطعه می‌تواند عمر آن را افزایش داده و از خرابی‌های ناگهانی جلوگیری کند. تعویض این قطعه در زمان مناسب، به بهبود عملکرد خودرو کمک قابل‌توجهی می‌کند.