سنسور اکسیژن (Oxygen Sensor) که به آن O2 Sensor یا لامبدا سنسور هم گفته می‌شود، یکی از مهم‌ترین حسگرهای سیستم سوخت‌رسانی و کنترل آلایندگی خودرو است. این قطعه، میزان اکسیژن موجود در گازهای خروجی اگزوز را اندازه‌گیری می‌کند و داده‌های خود را به واحد کنترل موتور (ECU) ارسال می‌نماید تا نسبت سوخت به هوا بهینه گردد و میزان آلاینده‌های خروجی کاهش یابد.
تاریخچه:
- دهه ۱۹۷۰: با افزایش نگرانی‌ها درباره میزان آلایندگی خودروها، نخستین بار حسگر اکسیژن توسط شرکت بوش در سال ۱۹۷۶ در خودروهای تولیدی ولولو معرفی شد.
- دهه ۱۹۸۰ تا امروز: تمام خودروهای دارای مبدل کاتالیزوری، به این حسگر مجهز شدند و رفته‌رفته دقت و تعداد حسگرها (به ازای هر ردیف سیلندر و پیش و پس از کاتالیزور) بیشتر شد.
امروزه عدم استفاده از این حسگر، استانداردهای زیست‌محیطی را نقض می‌کند.
وظیفه اصلی سنسور اکسیژن چیست؟
۱. اندازه‌گیری میزان اکسیژن گاز خروجی: تعیین نسبت سوخت به هوا (نسبت استوکیومتری) و ارسال داده‌ها به ECU.
۲. کمک به کاهش آلایندگی: تنظیم فرایند سوخت‌رسانی برای کاهش میزان مونوکسیدکربن، هیدروکربن‌های نسوخته و اکسید نیتروژن.
۳. بهبود مصرف سوخت: با تنظیم دقیق مخلوط هوا و سوخت، مصرف بنزین کاهش می‌یابد.
برای خرید قطعات خودرو با قیمت همکار از اسکار اینجا کلیک کنید
انواع سنسور اکسیژن چیست؟
۱. سنسور اکسیژن معمولی (یک سیمه تا چهار سیمه):
- قدیمی‌ترین نوع، بدون گرم‌کن یا با گرم‌کن داخلی برای راه‌اندازی سریع حسگر.
۲. سنسور اکسیژن با باند عریض (Wideband O2 Sensor):
- دقت بالاتر و بازه اندازه‌گیری بیشتر، معمولاً در خودروهای مدرن و تیونینگ استفاده می‌شود.
۳. سنسور اکسیژن قبل و بعد از کاتالیزور:
- سنسور قبل از کاتالیزور برای تنظیم سوخت، سنسور بعدی برای بررسی وضعیت کاتالیزور.
محل نصب سنسور اکسیژن کجاست؟
- معمولاً روی منیفولد خروجی اگزوز یا روی لوله اگزوز (قبل و بعد از مبدل کاتالیزور) نصب می‌شود. برخی خودروها چند حسگر اکسیژن دارند.
معمولاً جنس سنسور اکسیژن چیست؟
- بخش حساس شامل سرامیک اکسید زیرکونیوم یا تی اکسید تیتانیوم است که نسبت به اکسیژن واکنش الکتریکی نشان می‌دهد.
- بدنه و کاور عمدتاً از فولاد ضدزنگ ساخته می‌شود تا در برابر حرارت و خوردگی اگزوز مقاوم باشد.
قطعات مرتبط با سنسور اکسیژن
- منیفولد اگزوز
- مبدل کاتالیزوری (کاتالیست)
- ECU یا کامپیوتر موتور
- سیم‌کشی برق و سوکت‌ها
- سیستم سوخت‌رسانی و هوا
علائم خرابی سنسور اکسیژن
- روشن شدن چراغ چک موتور
- افزایش مصرف سوخت
- ناهماهنگی در کارکرد موتور، لرزش یا بد روشن شدن
- افزایش آلایندگی و رد شدن در تست معاینه فنی
- کاهش شتاب خودرو
عوامل خرابی سنسور اکسیژن
- رسوب آلاینده‌ها (دوده، سرب، روغن یا ضدیخ)
- سوخت نامناسب و بی‌کیفیت
- استفاده طولانی‌مدت (فرسودگی طبیعی)
- نفوذ آب یا رطوبت به سوکت و پایه‌ها
- ضربه فیزیکی یا حرارت بیش از حد
میانگین عمر مفید سنسور اکسیژن چیست؟
- ۶۰ تا ۱۲۰ هزار کیلومتر، بسته به کیفیت حسگر و شرایط کاری (برخی مدل‌های جدید تا ۱۶۰ هزار کیلومتر هم عمر دارند).
نکات مهم در نگهداری سنسور اکسیژن
- استفاده از بنزین با کیفیت مناسب
- تعویض به‌موقع فیلتر هوا و سوخت
- بازرسی دوره‌ای سیستم اگزوز و عدم نشتی
- جلوگیری از نفوذ روغن، ضدیخ و آب به حسگر
- تعویض به موقع طبق دفترچه راهنما
آیا سنسور اکسیژن قابل تعمیر است؟
- خیر، به‌طور معمول سنسور اکسیژن قطعه‌ای مصرفی و غیرقابل تعمیر محسوب می‌شود و باید در زمان خرابی تعویض گردد. تنها تمیز کردن سوکت یا رفع رسوبات سطحی (در صورت عدم آسیب جدی) ممکن است موقتاً کمک کند.
تعویض سنسور اکسیژن چگونه انجام می‌شود؟
۱. خاموش کردن خودرو و سرد شدن سیستم اگزوز
۲. قطع باتری برای ایمنی بیشتر
۳. یافتن محل نصب سنسور و جدا کردن سوکت قدیمی
۴. باز کردن سنسور با آچار مخصوص (O2 Sensor Wrench)
۵. نصب سنسور جدید و بستن سوکت
۶. اتصال باتری و تست سلامت با دیاگ
جمع‌بندی
سنسور یا حسگر اکسیژن نقش کلیدی در کاهش آلایندگی، بهینه‌سازی مصرف سوخت و سلامت موتور دارد. تعویض به موقع و توجه به علائم خرابی، هم در کارکرد بهینه خودرو و هم در حفظ محیط زیست مؤثر است.
