حسگر سرعت جعبه‌دندهٔ خودکار قطعه‌ای الکترونیکی است که تعداد گردش یا سرعت چرخش شفت خروجی (و گاهی ورودی) گیربکس را با دقت بالا اندازه‌گیری می‌کند. این اطلاعات به ECU گیربکس یا واحد کنترل مرکزی خودرو ارسال می‌شود تا اعمال زیر انجام شوند:
- کنترل و زمان‌بندی تعویض دنده‌ها در جعبه‌دندهٔ اتوماتیک
- قفل یا آزاد کردن مبدل گشتاور
- عملکرد درست سیستم کروز کنترل
- ارتباط با کیلومتر شمار برای نمایش سرعت
تاریخچه
- تا پیش از دهه ۹۰ میلادی، گیربکس های اتوماتیک عمدتاً هیدرومکانیکی بودند و به سنسور الکترونیکی نیازی نداشتند.
- از دهه ۹۰ و با هوشمندسازی و الکترونیکی شدن گیربکس‌ها، این حسگر بخش جدا نشدنی سیستم شد.
انواع
۱. سنسور سرعت خروجی گیربکس (OSS - Output Speed Sensor): رایج‌ترین نوع، سرعت شفت خروجی را می‌سنجد.
۲. سنسور سرعت ورودی گیربکس (ISS - Input Speed Sensor): سرعت شفت ورودی از موتور به گیربکس را اندازه‌گیری می‌کند.
۳. اثر هال (Hall Effect): متداول، بر پایه تغییرات میدان مغناطیسی عمل می‌کند.
۴. القایی (Inductive): از سیم‌پیچ و آهنربا بهره می‌برد (در خودروهای قدیمی‌تر).
محل نصب
- روی بدنه گیربکس اتوماتیک، معمولاً در نزدیکی شفت خروجی یا ورودی بسته می‌شود و محل قرارگیری اغلب با برچسب یا راهنمای فنی خودرو مشخص است.
مواد و ساختار
- بدنه از فلز یا پلاستیک مستحکم (برای مقاومت در برابر حرارت و رطوبت)
- سنسور مغناطیسی یا سیم‌پیچ داخلی
- سوکت الکتریکی ضدآب
- معمولا دارای واشر آب‌بندی
قطعات مرتبط
- ECU یا کنترل‌کننده گیربکس
- کیلومتر شمار
- سیم‌کشی و سوکت‌ها
- مجموعه گیربکس
- سنسورهای دیگر (دما، فشار و …)
علائم و نشانه‌های خرابی سنسور
- تغییرات ناگهانی یا اشتباه در تعویض دنده‌ها
- گیر کردن گیربکس در یک دنده ثابت (Limp Mode)
- عدم نمایش یا خطا در کیلومترشمار یا پشت آمپر
- اختلال در عملکرد کروز کنترل
- روشن شدن چراغ چک موتور یا گیربکس
- خطاهای دیاگ مرتبط با “Vehicle Speed Sensor” یا “Transmission Output/Output Speed Sensor”
دلایل خرابی
- وارد شدن آب، روغن یا گردوغبار به سوکت و اتصالات
- قطع یا اتصال ناقص سیم‌کشی
- تمام شدن عمر مفید قطعه یا آسیب مغناطیسی
- خوردگی و زنگ‌زدگی بر اثر شرایط محیطی
عمر مفید
- معمولاً ۸۰ هزار تا ۱۵۰ هزار کیلومتر بسته به شرایط کارکرد و کیفیت قطعه
نگهداری و مراقبت
- بازدید دوره‌ای سیم‌کشی و سوکت
- جلوگیری از نفوذ آب یا روغن
- تعویض بموقع روغن گیربکس (باعث ماندگاری بیشتر سنسور می‌شود)
- استفاده از فیلتر روغن مناسب برای گیربکس
قابلیت تعمیر
- در صورت آسیب داخلی، معمولاً تعمیرپذیر نیست و باید تعویض شود.
- اگر مشکل در سوکت و اتصالات باشد، شاید تعمیرپذیر باشد.
روش تعویض سنسور سرعت گیربکس اتوماتیک
۱. خودرو را خاموش و باتری را جدا کنید.
- خودرو را روی رمپ یا جک ایمن قرار دهید.
- محل سنسور را روی گیربکس شناسایی کنید (با توجه به دفترچه راهنما یا دیاگرام).
- سوکت سنسور را جدا و پیچ/خار سنسور را باز کنید.
- سنسور قدیمی را خارج و سنسور جدید را با دقت جایگزین و محکم کنید.
- سوکت را متصل و نشتی احتمالی را بررسی نمایید.
- خودرو را روشن و عملکرد تعویض دنده و کیلومترشمار را بررسی کنید.
جمع‌بندی
حسگر سرعت گیربکس اتوماتیک نقشی حیاتی در عملکرد صحیح تعویض دنده و کنترل گیربکس داشته و هرگونه اختلال در آن می‌تواند منجر به مشکلات جدی و هزینه‌بر در خودرو شود. رسیدگی، تعویض دوره‌ای و توجه به علائم خطا از اهمیت بالایی برخوردار است.
